یکی از سخت ترین و بادوام ترین فلزات با ارزش در جهان، پلاتین است. در طبیعت انواع پلاتین به صورت آزاد موجود بوده که دو نوع از آن در صنعت طلا به کار برده می شوند. پلاتین در بین همه فلزات دارای کمترین واکنش پذیری بوده و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد. این مقاومت در برابر خوردگی حتی در محیط های بسیار داغ هم کارایی داشته و باعث می شود تا خصوصیت آن حفظ گردد.
بیشترین کاربرد پلاتین در ساخت جواهرات و مبدل های کاتالیست آن ها است. در ادامه بیشتر متوجه می شویم که پلاتین چیست و چه کاربردی در صنعت طلا دارد؟ با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: سنگ طلا چیست و راه های تشخیص آن
پلاتین چیست؟ platinum
پلاتین یکی از عناصر شیمیایی و از دسته فلزات بوده که عدد اتمی آن ۷۸ و به نشان اختصاری Pt شناخته می شود. پلاتین به رنگ سفید یا خاکستری بوده و به صورت رسانا، متراکم و با قابلیت شکل پذیری است. نام این فلز گران بها از واژه اسپانیایی پلاتینا که معنی آن “نقره کوچک” بوده، گرفته شده است.
کاربرد پلاتین علاوه بر خاصیت کاتالیزوری بالا در تجهیزات پزشکی، دندان پزشکی، ابزارهای آزمایشگاهی، دستگاه هایی که باید در برابر زنگ زدگی یا خوردگی مقاوم باشند و خیلی از موارد دیگر خواهد بود.
پلاتین جزو عناصر نادر در پوسته زمین بوده که غلظتی معادل ۵ در میلیارد دارد. فلزهای هم خانواده پلاتین پالادیم، ایریدیم، رودیم، اسمیوم و روتنیم است که خصوصیاتی مشابه با پلاتین دارند و آن ها نیز کمیاب هستند.
پلاتین ماده ای انعطاف پذیر بوده که در ساختن طرح های سخت و ظریف کاری در صنعت طلا هم استفاده می شود. بیشترین استخراج پلاتین از معادن در آفریقای جنوبی بوده و سپس روسیه، کانادا، زیمبابوه و آمریکا رتبه های بعدی را دارند.
بیشتر بخوانید: ۷ فلز درخشان و منتخب برای ساخت زیورآلات
معرفی انواع مختلفی از پلاتین
همانطور که گفتیم پلاتین به صورت آزاد در طبیعت موجود بوده و به همراه سایر فلزهای دیگر که هم خانواده آن هستند مشاهده می گردد. هم خانواده های پلاتینوم عناصر پالادیم، ایریدیم، روتنیم، رودیم و اسمیوم هستند که همه آن ها خصوصیاتی مشابه داشته و در کل، عناصر نادری محسوب می شوند. این فلزات، کمیاب و با ارزش بالا هستند و از بین آن ها رودیم، ایریدیم و اسمیوم کمیاب ترین عناصر در پوسته زمین حساب می شوند که شرح بیشتری از آن ها را در ادامه عنوان می کنیم:
پالادیم
از فلزهای گروه پلاتینوم، پالادیم بوده که رنگ های آن در طبیعت سفید و نقره ای است. در قیاس با سایر فلزات در این گروه، دارای چگالی کم و نقطه ذوب پایین است. این فلز از معادن نیکل و مس به دست می آید و از گران ترین فلزات دنیا محسوب می شود.
یکی از مصارف پالادیم در تولید طلای سفید است؛ زیرا این فلز می توانند مانند طلا به ورق های نازکی تبدیل گردد. زمانی که پالادیم را با طلای زرد مخلوط می کنند آلیاژی قوی تر از طلای سفید می گیرد. دو کشور آفریقای جنوبی و روسیه بیشترین تولید کننده پالادیم در جهان هستند.
ایریدیم
ایریدیم فلزی دیگر از گروه پلاتینوم بوده که رنگی سفید مایل به زرد دارد. نقطه ذوب این فلز بالا است و به دلیل سختی فلزی که دارد، فرم دادن به آن بسیار دشوار بوده و برای همین از پودر آن جهت استفاده مختلف بهره برده خواهد شد. به طور مثال جهت تهیه نوک خودنویس یا در تولید کردن کاتالیزورها از ایریدیم استفاده می شود. در برابر فرسایش و خوردگی تا دمای ۲ هزار درجه سانتی گراد هم مقاومت بالایی دارد. این فلز به ندرت در پوسته زمین پیدا می شود و بیشتر در شهاب سنگ ها موجود است. این فلز در صنعت طلا کاربردی نخواهد بود.
روتنیم
روتنیم یکی دیگر از انواع پلاتین و از فلزهای واسطه است که در سنگ های معدن های پلاتینوم پیدا می شود. این فلز هم مانند فلز ایریدیم در صنعت طلا و جواهرسازی استفاده ای ندارد و کاربرد آن بیشتر الکتریکی خواهد بود.
رودیم
رودیم از دیگر فلزات هم خانواده پلاتین بوده که به رنگ های سفید و نقره ای در طبیعت یافت می شود. این فلز کمیاب بوده و مانند سایر انواع پلاتین گران بها است و قیمت بالایی دارد. فلزی مقاوم در برابر هر گونه فرسایش بوده و دارای جلا و درخشندگی زیادی است.
به طور معمول رودیم در سنگ های پلاتین و نیکل با سایر فلزات دیگر گروه پلاتین پیدا می شود. اولین تولید کننده رودیم، آفریقای جنوبی و روسیه دومین تولید کننده آن است.
از این فلز در صنعت طلا و جواهرسازی استفاده می شود و درخشش آن به صورتی است که حتی لایه بسیار نازکی از آن مقاومت بالایی در برابر فرسایش دارد. رنگ زیبای طلای سفید هم به دلیل همین روکشی از رودیم بوده و از آن گاهی در روکش نقره و جواهرات بدلی هم بهره برده خواهد شد.
اسمیوم
فلز آخر خانواده پلاتین فلزی سخت به رنگ خاکستری متمایل به آبی بوده و در برخی از آلیاژها به همراه پلاتین و ایریدوم به کار گرفته خواهد شد. چگالی اسمیوم بسیار بالا بوده و عنوان سخت ترین فلز (سخت تر از ایریدیم) را به خود گرفته است. این فلز در بین خانواده پلاتین دارای بالاترین نقطه ذوب و پایین ترین فشار بخار است و در اتصالات الکترونیکی استفاده می شود.
پلاتین و خصوصیات آن
پلاتین فلزی گران بها و با ارزش بالا بوده که دارای خصوصیات منحصر به فردی است که آن را خاص نشان می دهد. این فلز قابلیت انعطاف پذیری زیادی دارد و در هیچ دمایی هم اکسیده و فاسد نخواهد شد. پلاتین با هر لایه ای که باشد باز هم مقاوم خواهد بود. در واقع این فلز از آهن خالص کمی سخت تر بوده و به آسانی فرسوده نمی شود.
جواهراتی که پلاتین دارند شکل خود را حفظ کرده و یکی از پایه ترین فلزات برای سنگ های با ارزش مانند الماس هستند. پلاتین دارای درخشندگی سفید رنگی است که مانند الماس می درخشد و تغییر رنگ نمی دهد. همانطور که عنوان کردیم پلاتین دارای کمترین واکنش در بین فلزات بوده و به راحتی شکل پذیری و مقاومت دارد. مقاومت بالای آن باعث می شود که خوردگی و تیرگی آن در مقایسه با طلا بسیار کمتر باشد. این خصوصیات کاربرد بعدی پلاتین را در صنعت طلا و ساخت جواهرات نشان می دهد.
بیشتر بخوانید: ۹ دلیل مهم برای استفاده از فلز طلا در ساخت جواهرات
پلاتین چه رنگی است؟
اگر پلاتین خالص باشد، رنگی نقره ای متمایل به سفید دارد و حتی نیازی به آبکاری هم نخواهد داشت. جواهراتی که از پلاتین ایجاد می شوند انعطاف پذیری و استحکام بیشتری دارند و برای استفاده روزانه مورد بسیار عالی است. جواهرات پلاتینی در صورتی که رنگ آن خراشیده شود باز هم درخشان بودن خود را حفظ می کند؛ ولی در سایر فلزات ممکن است این مورد پیش نیاید و درخشش فلز یا رنگ آن تغییر شکل و رنگ دهد و باعث خواهد شد تا قیمت آن کمتر شود.
به طور خلاصه می توانیم این موارد را در مورد پلاتین عنوان کنیم:
- فلزی گران بها
- فلزی چکش خوار
- فلزی با قابلیت انعطاف بالا
- فلزی براق و درخشان
- فلزی بدون فاسدی و اکسیده شدن
- فلزی دارای استحکام و مقاومت بالا
- فلزی سخت و مقاوم
- دارای رنگ نقره ای متمایل به سفید
- درخشندگی سفید رنگ
- ایمن ترین فلز برای سنگ های جواهرات
- رنگ و شکل ثابت
بیشتر بخوانید: طلای سفید چیست و چه تفاوتی با پلاتین دارد؟
کاربرد پلاتین در صنعت طلا
در مورد تاریخچه پیدایش پلاتین باید بگوییم که اولین بار بومیان در قاره آمریکا در کشور اکوادور توانستند پلاتین را از شن های داخل رودخانه استخراج کرده و از آلیاژ آن در ساختن زیورآلات استفاده کنند.
پلاتین به صورت طبیعی رنگی سفید و درخشندگی بالایی دارد و در طول تاریخ در ساخت جواهرات کاربرد زیادی داشته است. فلز پلاتین در قیاس با طلا دارای مقاومت بالاتری در کدر شدن هست و به دلیل کمیاب بودن، قیمت بالاتری از طلا دارد. همچنین شکل پذیری آسان آن در مقایسه با طلا، نقره و مس آن را به انتخابی مناسب در صنعت طلا تبدیل کرده است.
عیار جواهرات ساخته شده با پلاتین معمولا ۹۵۰ از هزار است. جواهرات ساخته شده از پلاتین خالص برای افرادی که به طلا حساسیت دارند انتخاب عالی است. برخی از افراد به دلیل اینکه طلا از آلیاژ هایی مانند نیکل ساخته می شوند به این فلز حساسیت دارند و مجبورند از فلزی استفاده کنند که آلیاژ کمتری در آن به کار رفته باشد و پلاتین برای این افراد دارای حساسیت، گزینه بهتری است. پلاتین در مقایسه با طلا ۹۵ درصد پلاتین و ۵ درصد فلزات دیگر را دارد و برای ساخت جواهرات آلیاژ کمی را برای ترکیب شدن نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: تیتانیوم چیست و برای جواهرسازی چه کاربردی دارد؟
نتیجه گیری
در مورد پلاتین و کاربرد آن در صنعت طلا صحبت کردیم و در ادامه باید بگوییم که قیمت پلاتین به نسبت طلا دارای نوسان بیشتری است. به طور معمول این فلز در رشد اقتصادی قیمتی بالاتر از طلا دارد و گاهی قیمت آن تا دو برابر طلا است ولی اگر دوران رشد اقتصادی و بی ثابتی باشد، از طلا ارزان تر می شود. کاربرد اول پلاتین در صنعت بوده و زمانی که رشد اقتصادی است، تقاضای بیشتری پیدا می کند. در حالی که طلا برای سرمایه گذاری استفاده می شود و زمانی که بی ثباتی اقتصادی شروع شود، افراد متقاضی طلا بیشتر خواهند شد.
