حتما شما هم کلمه «عیار» را زیاد شنیده‌اید. اگر طرفدار محصولات مختلف طلا مثل گردنبند، دستبند یا حتی سکه‌های مختلف هستید احتمالا می‌دانید که عیار می‌تواند شاخصی مهم در صنعت خرید و فروش طلا باشد. در کارتن‌ها و فیلم‌ها، دزدهای دریایی و تاجران،سکه‌های طلا را زیر دندان می‌گرفتند تا ببینند رد دندانشان روی آن می‌افتد یا نه. این موضوع به خاطر نرم بودن طلای خالص است. اما طلای انقدر نرم را نمی‌شود برای ساخت وسایل و زیورآلات به کار برد، بنابراین آن را با فلزات دیگر ترکیب می‌کنند. این جاست که مفهوم «عیار» به میان می‌آید. این روزها اما روش سنجیدن با دندان در جهان کاربردی ندارد. در این مطلب با هم می‌خوانیم که این واژه دقیقا یعنی چه و چطور وارد ادبیات تجارت طلا شد و برای ما که خریداران طلا هستیم، چه معنایی دارد؟
معنی عیار طلا ؟
عیار در واقع میزان خلوص طلا را مشخص می‌کند و یک واحد اندازه‌گیری خلوص است. طلای خالص ۲۴ عیار است اما برای ساخت زیورآلات یا انواع وسایل از طلا، این فلز آب شده و با فلزات دیگری مثل مس و نقره ترکیب می‌شود (چون طلای خالص به شدت نرم و انعطاف‌پذیر است). هر عیار، ۱/۲۴ (یک بیست و چهارم) واحد کل یا طلای خالص است. پس اگر مثلا شما یک گوشواره داشته باشید که از ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد مس ساخته شده باشد، آن گوشواره هجده عیار است. در ایران و خیلی از کشورهای جهان، عیار طلا را با عدد ۱۰۰۰ نشان می‌دهند. البته شما هیچوقت طلایی با این عیار در بازار پیدا نمی‌کنید چون شمش‌ها با عیار ۹۹۹.۹ معامله می‌شوند و ۰.۰۱ درصد ناخالصی احتمالی در نظر گرفته می‌شود.
عیار طلا عبارت است از میران خلوص یک ماده در وزن معین.
بعنوان مثال: اگر از هزار قسمت یک آلیاژ ۵۰۰ قسمت آن را یک فلز تشکیل دهد عیار آن فلز را در آلیاژ ۵۰۰ عنوان می کنند. خالص ترین نوع طلا را براساس استاندارد جهانی ۲۴ نشان می دهد که به عدد یک ختم می شود. بدین ترتیب که اگر طلای ۲۴ عیار را به ۱۰۰۰ قسمت تقسیم کنیم. ۹/۹۹۹ قسمت از ۱۰۰۰ قسمت آن طلا می باشد. زیرا بدست آوردن طلا با درجه خلوص ۱۰۰۰ مقرون به صرفه نمی باشد.
شمش طلا همان طلای ۲۴ عیار می باشد که در اثر حرارت تغییر رنگ نمی دهد.
برای بدست آوردن عیار بدین ترتیب عمل می کنیم. ۶۶/۴۱=۲۴÷۱۰۰۰
عدد ۶۶/۴۱ نشان می دهد که طلای دارای عیار را اگر به ۱۰۰۰ قسمت تقسیم کنیم تنها ۶۶/۴۱ قسمت از ۱۰۰۰ قسمت آن طلا می باشد. بدین ترتیب عیارهای دیگر طلا را می توان با ضرب کردن در عدد ۶۶/۴۱ بدست آورد.
تاریخچه عیار را بهتر بشناسیم
کنستانتین امپراتور روم، سکه‌های جدیدی ضرب کرد که به طور ویژه به عنوان اندازه‌سنجِ طلا انتخاب شدند. سکه‌های «سیلکا» برابر با ۲۴ عیار بودند. واژه karat (که در فارسی قیراط گفته می‌شود) و همان عیار طلا است، برای اولین بار در قرن پانزدهم وارد زبان انگلیسی شد. این کلمه از واژه کرت فرانسوی برگرفته شده که خود آن هم ریشه در «کاراتو» فرانسوی دارد. البته همه این‌ها از واژه عربی قیراط می‌آیند که به معنای «دانه کربو» است. در سال ۱۸۷۳ آلمانی‌ها سکه‌ای به نام «مارک» ساختند که ۴.۸ گرم یا ۲۴ قیراط وزن داشت. این سکه تقریبا از طلای خالص (۹۰٪ طلا) ساخته شده بود و از همین جا، قیراط یا عیار به عنوان معیاری برای سنجش خلوص طلا وارد مفاهیم تجاری شد.
آیا طلای سفید هم عیار دارد؟
طلا معمولاً به صورت ترکیبی استفاده می‌شود و طلای سفید هم در واقع ترکیب طلای خالص با فلزاتی مثل نقره و پالادیوم است. عیار طلای سفید، از همان الگوی عیار برای طلای زرد پیروی می‌کند. مثلا طلای هجده عیار سفید ۷۵٪ طلا دارد، طلای ۱۴ عیار سفید ۵۸٪ و طلای سفید ده عیار، حدود ۴۲٪ طلای خالص دارد. طلای خالص کاملا زرد رنگ است حتی وقتی با فلزات سفید ترکیب می‌شوند، نیاز به رسیدگی و دستکاری شیمیایی دارد تا کاملا سفید شود. برای درخشش طلاهای سفید، روی آن را با لایه بسیار نازکی از فلز رودیوم می‌پوشانند. این نکته را هم فراموش نکنید که رودیوم در طول زمان می‌تواند از روی طلا پاک شود و طلا زردی خودش را نشان می‌دهد. طول این زمان به شیوه نگهداری و کیفیت زیورآلات شما بستگی دارد.
طلاهای صورتی یا رز گلد، ترند جدید زیورآلات
طلای صورتی یا رز گلد را این روزها احتمالا در طلافروشی‌ها و فروشگاه‌های آنلاین زیادی دیده‌اید. این طلاها با سایه صورتی مسی رنگ خود ظاهر ویژه‌ای دارند و در ترکیب با انواع سنگ‌ها هم بسیار زیبا می‌شوند. رز گلد شباهت زیادی به طلای زرد دارد و تنها تفاوت آن، حضور بسیار فراوان آلیاژ مس است که رنگ قرمزش به طلا سایه‌ای صورتی و «به رنگ رز» می‌دهد. عیار این طلا هم دقیقا مثل طلای زرد محاسبه می‌شود.
عیار طلا چطور سنجیده می‌شود؟
برای سنجیدن عیار طلا، راه‌های مختلفی وجود دارد که یکی از رایج‌ترین آن‌ها استفاده از «سنگ محک» است. سنگ محک را احتمالا در طلافروشی‌های قدیمی دیده‌اید. سنگ محک، یک سنگ سلسیوم و کوارتزی سیاه رنگ است که توسط متخصصان و فروشندگان طلا، برای تشخیص عیار آن استفاده می‌شود. آن‌ها تکه فلز را روی سنگ کشیده و بعد یک قطره تیزاب روی آن می‌ریزند. اگر سنگ هیچ تغییری نکرد، فلز طلایی با درصد بسیار بالا یا خالص است. اگر رنگ اثر روی سنگ کمرنگ‌تر شد، عیار طلا کمتر است. طلای خالص برای ترکیب با انواع فلزات و تبدیل شدن به دستبند، گردنبند، گوشواره یا انواع ساعت‌ها و زیورآلات آب می‌شود و به شکل شمش مورد استفاده قرار می‌گیرد. عیارسنجی شمش‌ها و طلاهای آب شده با آزمایشی به نام «ری‌گیری» انجام می‌شود.
طلایی که ما می‌خریم چند عیار است؟
در بازار ایران، طلای نو معمولا ۱۸ عیار است و وقت خرید قطعات مختلف، علاوه بر قیمت روز طلا، اجرت، مالیات و سود فروشگاه هم اضافه می‌شود. اما هنگام فروش در بازار کمی ارزان‌تر به فروش می‌رسد (اگر تجربه فروش طلا را داشته باشید احتمالا از نزدیک با این موضوع مواجه شده‌اید)، یعنی حدود ۱.۳ درصد کمتر از قیمت طلای ۱۸ عیار. طلای دست دوم طبق گفته بسیاری از مغازه‌داران به دلیل ضربه دیدن و کهنه شدن، درصد کمتری طلای خالص دارد.